"IJsselstein": Friesland

Families IJsselstein uit Friesland

De eerste informatiebron voor familieonderzoek in Friesland is natuurlijk [3.10] Tresoar (Fries Historisch en Letterkundig Centrum). En wat je daar allemaal kunt vinden! Heel boeiend daar een beetje in te snuffelen.
Verder zijn er gegevens verzameld door:

Hank Versteeg, die zijn gegevens in het internet heeft geplaatst en
Mevr. A. IJsselstein-Terpstra (handschriftelijke vorm).

Uit deze gegevens is een beeld ontstaan, zoals in de volgende grafiek is weergegeven.
Groep Frl Tak 03 Tak 04 Tak 01 Tak 02

Alle (of haast alle) in Tresoar gevonden gegevens konden tot vier familietakken worden samengevoegd.
Van drie van deze stamvaders, Minnold Gerbens, Berent (Been) Douwes en Wybren Sjerps, is via Tresoar een document uit 1811 te vinden, waarin deze personen de familienaam IJsselstein aannemen (Keizerlijk Decreet van 18 augustus 1811).
Onduidelijk blijft, of voor de familietak van Been Douwes ook een aansluiting aan de rest bestaat. In het internet is te vinden, dat de vader van Been Douwes ook een zoon van Sierk Sjerps zou zijn geweest. Dit wordt echter door de bovenstaande bronnen niet bevestigd.
Sterk tégen deze hypothese spreekt ook, dat in een document, waarin de kinderen van Sierck Sjerps als erfgenaam van Minnolt Gerbens worden genoemd, de namen Gerben, Sjerp, Hinke (niet Minke) en Aaltje worden genoemd, niet echter een Douwe.

Op zoek naar meer gegevens over de generaties van vóór 1800 valt op, dat de schrijfwijze van de voornamen erg verschilt. Zo wordt Seerp, Sjerp, Sierp voor dezelfde persoon gevonden of ook Tjerk, Tierk, Tjerx door elkaar heen gebruikt. Het kan dan ook niet helemaal worden uitgesloten, dat er daardoor ook in de genealogie dingen door elkaar heen zijn gebracht.

Bij de voorouders valt op, dat er drie lijnen van de gezamelijke stamvader Wijbren Seerps uitgaan en daarvan twee lijnen kennelijk niet verder lopen. Wel voeren dan deze twee lijnen door huwelijk van de dochters terug naar de eerste lijn. In deze lijn is Sierk Sjerps, gehuwd met Marij Gerbens, de eerste gemeenschappelijke stamvader tenminste drie van de vier takken.

Stamvader Sierk Sjerps

Stamvader van (bijna?) alle IJsselstein-families in Friesland van na ca.1750 is
Sierk Sjerps met zijn vrouw Marij Gerbens.
In Warga staat nog een huis uit 1780 met een "Spaans geveltje", waarin hij kennelijk op zijn oude dag heeft gewoond en waarin het familiewapen van Sierk Sjerps is opgenomen.
Van dit wapen bestaat ook een afbeelding zoals het waarschijnlijk bestanddeel van een hek is geweest. Deze afbeelding is oorspronkelijke zwart/wit, maar hier met de beschreven kleuren ingekleurd.
Volgens de beschrijving van het geveltje staan bij het wapen de initialen SSY en MG.
Het zogenaamde huismerk in het wapen is volgens de beschrijving een in elkaar gevlochten T met een S., wat bv de initialen van zijn vader Sjerp Tierks zouden kunnen zijn geweest.

Gegevens uit Stemkohieren / Quotisatie

Meer gegevens over de vroegere IJsselsteins in Friesland komen naar voren aan hand van de zogenaamde stemkohieren van 1640,1698 en 1728 en ook van de quotisatie van 1749, welke in [3.10] Tresoar zijn te vinden.
Hier is ook de betekenis van de kohieren duidelijk gemaakt:

De stemkohieren waren bedoeld om de eigenaren en gebruikers van stemgerechtigde goederen, meestal boerderijen, te registreren en
met de quotisatie werd een belasting naar draagkracht ingevoerd.

Via Tresoar kan dan ook [3.11] HISGIS (HIStorisch Geografisch InformatieSystem) worden gevonden, waar -naast vele andere interessante historische gegevens- ook de stemkohieren in kaart zijn gebracht.
De gegevens uit deze bronnen zijn in de onderstaande grafiek samengevat.
(De kaart is uit HISGIS overgenomen. Daarin zijn dan de vier gevonden lokaties ingekleurd)

We zien, dat Anne Tjerks IJsselstein aanzienlijke bezittingen heeft gehad, later overgenomen door zijn broer Seerp Tjerks IJsselstein (Sjerp Tierks).
Hoe deze goederen in het bezit van Anne Tjerks kwamen blijft nog onduidelijk.

SC25, Jorna was in 1640 tenminste gedeeltelijk in het bezit van zijn grootvader Seerp Wijbrens, die het land ook in gebruik had.

SC26, IJsselstein was in 1640 in bezit van Eelcke Ulbes Deze was ook eigenaar en bebruiker van Coldykstra (SC 41 te Grouw) en verder eigenaar van Clein- Beinsma (SC33 te Grouw). Het is dus aan te nemen dat de vrouw van Anne Tjerks, Eelck Ulbes van Coldijk, IJsselstein heeft geerfd.

Maar hoe SC6 Clein Hemryks-eind in Wergae en SC 49 Groot Mellema in Grouw vóór 1698 in zijn bezit zijn gekomen, daarvoor konden tot nu toe (in het internet) nog geen aanwijzingen worden gevonden. De goederen waren in 1640 in bezit van:
SC 6: Warmoldus van Accama voor zijn vrouw Machteld Judith Wybren Seerpsdr van Ayttea (niet de dochter van “onze” Wijbren Seerps)
SC49: Theodorus Gustavus, ook voor van zijn vrouw (onbekend)
Er konden (in het internet) geen verbindingen tussen deze families en Anne Tjerks (of zijn voorouders) worden gevonden.
Het is dus aan te nemen, dat Clein Hemryks-eind en Groot Mellema eerder door koop of ruil in het bezit van Anne Tjerks zijn gekomen en dat het nodige kleingeld en bezit daarvoor eventueel van zijn vrouw kwam (blijft vooreerst speculatief).
Aanmerking:
Bij het onderzoek kwam de op de hand liggende vraag op, of “onze Wijbren Seerps” in verbinding kan worden gebracht met Wijbren Seerps van Ayttea, vroegere eigenaar ook van Clein Hemryks-eind. Maar ook met veel fantasie is het moeilijk te geloven, dat er hier familiare verbindingen bestaan.

Uit de quotisatie van 1748 is dan te zien, dat het eigendom van Seerp Tjerx wordt opgedeeld tussen zijn twee zoons. Beide worden (teminste belastingtechnisch) gezien als welgesteld boer. Tjerk Sjerps in Grouw en zijn oudere broer Sierk Sjerps in Wergae. Het is aan te nemen, dat het dezelfde grondstukken waren als die van hun vader.

Het blijft onduidelijk, hoe het daarna met deze bezittingen verder is gegaan.
Uit het kadaster van 1832 wordt alleen Wijbren Sjerps nog als eigenaar van de helft van Clein Hemryk-eind genoemd. De andere helft is in bezit van zijn zwager Wijbren Sjoerds Wartena, gehuwd met zijn zuster Berber. De andere drie grondstukken zijn niet meer in bezit van een IJsselstein.

Het kadaster van 1832 kan ook worden ontnomen, welke grondstukken toen wél in bezit van een IJsselstein waren:

Tak 1, Menne Gerbens IJsselstein wordt er in genoemd als eigenaar van SC30 in Scharnegoutum

Tak 2, Taeke Berends IJsselstein was in bezit van een klein huisje aan het water in Wartena

Tak 3 (en 4?), de erven van Sjerp Sierks IJsselstein waren in bezit van SC5 te Hempens

Tak 4, Wijbren Sjerps, landbouwer was eigenaar van de helft van Clein Hemryk-eind

Het ziet er dus naar uit, dat er grondstukken zijn verkocht en gekocht of dat er een soort verkaveling heeft plaatsgevonden.
Genoeg vragen, om nog een poosje verder te puzzelen.

Adam "Hurdrider"

Er bestaat een leuk klein boekje van Dhr. W.Tsj. Vleer, ( 9 januari 1954, uitgever Op Honk - Hardegarijp), waarin hij over zijn historisch onderzoek naar "een legendarische Friese IJsheld: Adam Hurdrider" schrijft. Bij zijn onderzoek komt ook de naam IJsselstein naar voren. Het blijkt dat de vrouw van Minnold Gerben IJsselstein: Jeltje Adams, een dochter was van Adam Ruurds, de man die volgens Dhr. Vleer de beroemde "Adam Hurdrider" was. Ook de zoon van Minnold Gerben en Jeltje Adams: een Ruurd Minnes IJsselstein, was kennelijk een goede schaatser, want hij wordt in de Leeuwarder Courant van 22 december 1829 genoemd als wedstrijdrijder (Hij werd van de 78 schaatsers tweede en kreeg daarvoor "drie gouden Willems").
In dit boekje is ook te lezen, dat Minnold Gerben boer was in Rauwerd.

Er blijven veel vragen over........

Samenvattend kan dus worden gezegd, dat er aardig wat bekend is over de vroegere generaties IJsselstein, maar dat er ook nog aardig wat vragen overblijven. Vragen zoals:

Zijn er nakomelingen van Wijbren Seerps?
Zijn er nakomelingen van Tjerk Sjerps? Wat is er met zijn bezitting Groot Mellema gebeurd? Als hij geen kinderen had, wie heeft er dan geerfd?
Sierk Sjerps heeft kennelijk de boerderij Clein Hemryk-eind aan zijn zoon Sjerp Sierks overgedaan. Dit is te lezen in een kleine beschrijving (in het Fries), waarin ook het "huis met het spaans geveltje in Warga" is opgenomen. Wat heeft zijn broer Gerben Sierks gekregen? Waar heeft hij gewoond? Was dat evtl Jorna en/of IJsselstein?
Zijn er nakomelingen van Lieuwe Seerps en/of Wijbren Seerps?
Bestaat er een verbinding tussen Been Douwes en de andere takken IJsselstein?
Bestaan er meer documenten (als in Tresoar gevonden) die de gegevens over de eerste generaties bevestigen?
En dan natuurlijk de vraag, waarom de familienaam IJsselstein aangenomen werd en
vooral ook hoe de naam IJsselstein naar Friesland gekomen is.

Over de oorsprong van de naam IJsselstein in Friesland kunnen tot nu toe alleen hypothesen worden opgesteld zoals:

Er zou een verbinding kunnen bestaan tussen de naam IJsselstein en de inpoldering van de "Middelzee".
Er wordt over bericht, dat de "kwelders Het Bild" in 1398 aan Arend van Egmond werden gegeven. Ook was er een IJsselstein dochter "Katharina" gehuwd met Jakob Oem van Wijngaarden, één van de projectontwikkelaars (zoals we die tegenwoordig waarschijnlijk zouden noemen) voor de verdere indijking, begin 1500 van dit gebied.
Er zouden daarbij veel mensen uit het huidige Zuid-Holland betrokken zijn geweest.
Het zou ook mogelijkheid kunnen zijn, dat de vroegere stadhouders van Friesland, Floris en/of Maximiliaan van Egmond, de naam naar Friesland hebben gebracht.
Ook de legeraanvoerders Christoffel van IJsselstein (1546 -1593) en later zijn zoon Vincent van IJsselsteyn (…. – 1656) (zie groep van Egmond, fragment 1 en 4) hebben enige tijd met het staatsleger in Friesland verbracht en zouden dus hun sporen hebben kunnen achtergelaten.
En dan bestaat natuurlijk nog de mogelijkheid dat een vroegere inwoner van IJsselstein naar Friesland is vertrokken en de naam heeft "ingevoerd".

Genoeg werk te doen. Eens zien hoever we komen.

Verdere IJsselsteins in Friesland

Maurits Lodewijk van Isselsteijn.
In een in het internet gevonden beschrijving over de Hania State te Holwerd, wordt een zekere Maurits Lodewijk van Isselsteijn genoemd. Hij was gehuwd met Hester Lucia van Aylva. Ze hebben samen een korte tijd op de Hania State gewoond.
In het “Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek, deel 7” is te lezen, dat dit huwelijk op 31 Januari 1669 heeft plaatsgevonden. Hij wordt hier Mauritius Lodewyck baron van Isselstein, ritmeester genoemd.
Ook in de “Archieven v/d Friese Stadhouders” komt deze naam voor, bijvoorbeeld in 1691 als Kolonel v/h stadhoudelijk regiment van Friesland.
Op de vraag of hij een nakomeling was van Cristoffel van IJsselstein (1546 – 1593), kon geen antwoord worden gevonden (zie ook van Egmont, fragmenten 1 en 4, en Duitsland, fragment 1), maar het is -ook wegens de spelling van de naam- haast te vermoeden

"Overgebleven" uit Tresoar

In de gegevens van Tresoar zijn dan nog een paar personen met de familienaam IJsselstein gevonden, die nog niet in het geheel konden worden ingevoegd. Van deze personen is nog bekend:

Marijke: In 1669 gedoopt in Franeker
Dirkje: In 1815 overleden in Leeuwarden
Pier Feykes: In 1669 in Vrouwenparochie gehuwd met Lysbeth Jacobs
Feyko: In 1674 in Leeuwarden gehuwd met Catharina Pruijssen
Antie: In 1675 gedoopt in Leeuwarden